فلسفه تعلیم و تربیت که خود چارچوبی نظری است، نقشی اساسی در حوزه عملی تعلیم و تربیت به عهده دارد. این نقش متضمن هدایت و بازاندیشی نسبت به اموری است که در حوزه علمی تعلیم و تربیت می‌گذارد. از این حیث، فلسفه تعلیم و تربیت چون سنگ ترازویی است که وزن فعالیتهای عملی تعلیم و تربیت را نشان می‌دهد و همچون معیاری عمل می‌کند که میزان افزودن و کاستن براین فعالیتها را مشخص می‌کند.
با این وجود، متأسفانه در کشور ما، فلسفه تعلیم و تربیت هنوز صورت مدونی نیافته است. این امر کم و بیش بدان معناست که در حوزه عملی تعلیم و تربیت، بدون داشتن سنگ ترازو، به توزین پرداخته و با حدس و گمانی آزاد، قدر و قیمت طرح‌ها و فعالیت های عملی تعلیم و تربیت را مشخص کرده‌ایم.
ادامه مطلب ...
مبانی تربیت از دیدگاه قرآن به قلم محمد بهشتی از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.
مبانی تربیت از دیدگاه قرآن کوشیده است تا نوع نگرش و رویکرد قرآن کریم درباره انسان و شوون وجودی و ویژگی های روانی او را که تأثیرگذار در تار و پود نظام تربیتی دینی است مورد بررسی قرار دهد.
این کتاب در پنج فصل نگارش یافته است؛ در فصل اول واژه ها و مفاهیم و اصطلاحات مربوط به این بحث تبیین شده است.
فصل دوم به مبانی انسان شناختی تربیت از منظر قرآن کریم اختصاص یافته است. در این راستا انسان، ساختار، ویژگی ها، قابلیت ها و شوون وجودی او بررسی شده است. انسان موجودی دوساحتی، پیوند روح و بدن، اصالت روح، جاودانگی، فطرت، عقل، عواطف، ذوق هنری، تأثیرگذاری، اختیار، اجتماعی بودن، عزت خواهی، مکانت و کرامت و کمال جویی از مباحثی است که در این فصل به آنها پرداخته شده است.
فصل سوم مربوط به مبانی هستی شناسی تربیت از منظر قرآن کریم است. این مبانی، وابستگی و نیاز، هدایت یافتگی، نظم و قانونمندی، هدفمندی، شعور و آگاهی، آیت بودن، گستره بیکران هستی، عوالم هستی، رابطه خدا با جهان هستی، نظام تدبیر جهان، هستی برای انسان، سنت های تربیت ساز، پایان پذیری جهان طبیعت و نظام اخروی برشمرده شده است.
فصل چهارم این اثر به مبانی معرفت شناسی تربیت از منظر قرآن کریم اختصاص یافته است.
فصل پایانی به تبیین بیشتر اصل ارتباط و نحوه ارتباط مبانی تربیت با مسایل تربیتی پرداخته است، در این فصل ارتباط اهداف، اصول و روش های تربیتی با مبانی تربیت بیان شده است.
مبانی تربیت از دیدگاه قرآن به قلم محمد بهشتی در 408 صفحه برای نخستین بار از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وارد بازار نشر شده است.
دکتر خسرو باقری
در بارة اهمیت
اجرای برنامه P4C
و همسویی آن با تعلیم
و تربیت اسلامی
شما درباره فلسفه برای کودکان و نوجوانان با دانشجویان دکتری دانشگاه تهران پایان نامه هایی کار کرده اید. بفرمایید که به نظر شما برنامه هایی شبیه P4C چقدر می تواند برای کودکان و نوجوانان مفید باشد؟
در سابقه نظریه های روان شناختی مثل روان شناسان تحولی مانند پیاژه و دیگران ، دوران کودکی اصلا دوران تفکر انتزاعی نیست و اصولا دانشهایی مانند فلسفه برای این دوره سنی مناسب تلقی نمی شوند.
بنابراین عملا شروع برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان در مواجهه با این چالش بوده است. حتی در آثار کسانی که در این مورد بحث کردند کوشش برای پاسخگویی به این مساله وجود داشته است که آیا واقعا برای کودکان شناخت انتزاعی ممکن است یا خیر؟
خوب تا حدودی سعی کرده اند که به این مساله پاسخ بدهند و در عین حال انتقادی هم به این دیدگاه ها داشته باشند. در این برنامه برخلاف سایر برنامه هایی که برای آموزش فلسفه بوده ، اندیشه های فیلسوفان معینی انتخاب و مطرح نمی شود.
زیرا در این حالت یعنی مطرح کردن اندیشه های خاص فیلسوفان ، درجه انتزاع بالاست چون فیلسوف اصطلاحات ویژه انتزاعی خاص فلسفه را به کار می برد.
در نتیجه مشخص است که این اندیشه ها قابل طرح برای کودکان نیست. منتها در برنامه P4Cسعی بر این بوده که به جای پرداختن به محتواها و نظریه های خاص فلسفی ، به روشهای خاص تفکر فلسفی پرداخته شود.
تربیت اسلامى، بنابر مبانى انسان شناختىِ فلسفى ـ دینى خود، گوهر انسانى انسان یا فصل ممیز انسانیت از موجودات دیگر را روح او معرفى مىکند و بدن را ابزارى براى تجلى روح و ارتقاى آن مىداند. روح پدیدهاى مجرد از ویژگىها و حدود مادیّت است و مکان مندى، زمانمندى، کیفیت، اندازه، رنگ، بو و بالاخره جنسیت را برنمى تابد. از این رو، تصور مىشود که چون تربیت اسلامى معطوف به پرورش روح است، عنصر جنسیت دخالتى در سیاستگذارىها و تصمیمات آن ندارد. ولى شواهد بسیارى از احکام فقهى و متون دینى، نشان مىدهد که برخى توصیههاى دین براى زن و مرد، همسان نیست. تفاوت زن و مرد مؤمن، هم به لحاظ برخى اعمال عبادى و هم در قلمرو نقشهاى اجتماعى، بیانگر دخالت عنصر جنسیت در برنامه تربیت اسلامى است. بر اساس این مقدمه کوتاه، سؤال تحقیقى مقاله حاضر این است که «آیا تربیت اسلامى یک تربیت دو جنسیتى است؟» جستجوى پاسخ براى این سؤال، مستلزم بررسى دیدگاه اسلام درباره اعتبار تفاوتهاى جنسیتى است.
مباحث معطوف به جنسیت، به طور کلى در گرو اعتبار سنجى تفاوتهاى جنسى است. در صورتى که میان دو جنس، در برخى ویژگىهاى اساسى مثل هوش (عقل)، تفاوتهاى معنا دار و معتبرى وجود داشته باشد، برترى هر یک از دو جنس، در ویژگىهاى مذکور، همه فضیلت و به تبع آن اولویت آن جنس در فرصتهاى اجتماعى، دلالت دارد.
اعتبار تفاوتهاى جنسیتى
درباره اعتبار تفاوتهاى جنسیتى، دست کم سه نگرش وجود دارد که عبارتند از: نگرش سنتى، نگرش جدید و نگرش دینى.
ادامه مطلب ...فعالیتهای تربیتی از جمله فعالیتهای اساسی است که در حیات فردی و جمعی انسان، تاثیری انکارناپذیر دارد. این فعالیتها برای تحقق اهداف مورد نظر، تابع اصل یا اصولی است. مشخصکردن اصول تربیت از جمله اقدامات اساسی است که باید قبل از هر کاری انجام پذیرد.
در این نوشته پس از بررسی بخشی از تعاریف و بحثهای ارائه شده توسط صاحبنظران تربیت و کتابهای موجود درباره تربیت اسلامی، اصول تربیتی به عنوان "ریشه و بنیانهایی تعریف شده که در جریان تربیت لازمالاتباع بوده است و بسان دستورالعملی کلی، تمامی جریان تربیت را تحت سیطره و نفوذ خویش دارد" بهگونهای که در صورت تخطی از آنها، رسیدن جریان تربیت به هدف نهایی خودش دستخوش مخاطره میشود.
ادامه مطلب ...