جهت هدایتی سوره
تأکید بر شکست ابولهب، همسرش و تمام ابولهب صفتان.
همه کسانی که اموال و اعمالشان را برای مبارزه با حق به کار می گیرند، به شکست و رسوایی محکوم هستند.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
بخوان این سوره را به نام خدای رحمتگر مهربان
تَبَت یَدَا اَبِی لَهَب وَتَبَّ (۱)
مَا اَغنَی عَنهُ مَالُهُ وَ مَا کَسَبَ(۲)
سَیَصلَی نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ(۳)
وَ امرَاَتُهُ حَمَّالَهَ الحَطَب(۴)
فِی جِیدِها حَبلٌ مِّن مَّسَد(۵)
ابو لهب است؛ پدر آتش. فرقی نمی کند که کنیه اوست یا وصفی برای تحقیرش. به هر تقدیر او پدر آتش است، چون همواره آتش کینه اسلام در قلب او روشن است. تمام توانش را در مقابله با حقیقت اسلام به کار گرفته، اموال و اعمالش را در این جهت سامان دهی می کند. همسرش نیز هیزم کش کوره دشمنی او با حق است و می‌کوشد آتش کینه و عداوت او نسبت به اسلام خاموش نشده، شعله ورتر گردد.
آری، اموال اعمال و حتی همسرش و خلاصه، همه زندگی‌اش، نمایشی از دشمنی با اسلام است. او دیگر به جرثومهای در این وادی بدل گشته و نام و یادش، نماد بذل مال و تلاش برای ویرانی خانه حقیقت است.
دو دست ابولهب تباه و ناکارآمد باد و خودش نیز براى همیشه، تباه و از سعادت محروم باد!«۱» دو دستش یعنی اموال و اعمالش او را به اهدافش نرساند.«۲» به زودى به آتشى سوزان و پرلهیب در آید و براى همیشه در آن ماندگار خواهد بود.«۳»
همسر او کسی است که هیزم آتش عداوتش را تأمین می کند. خدای متعالی او را نیز به شوهرش ملحق می سازد:
و همسرش نیز به آن آتش درخواهد آمد، در حالى که هیزم کش دوزخ است«۴» و بر گردنش طنابى از پوسته درخت است.«۵»
بدین ترتیب، خدای متعالی با کلامی قاطع، کبکبه پوشالی ابولهب و ابولهب صفتان را در هم می شکند و آنان را در چهره عناصری شکست خورده در مقابل اسلام و قرآن و پیامبر۶ و حق و حقیقت، منزوی می سازد.
تأکید بر شکست ابولهب، همسرش و تمام ابولهب صفتان.
همه کسانی که اموال و اعمالشان را برای مبارزه با حق به کار می گیرند، به شکست و رسوایی محکوم هستند.
استناد و استدلال
تشخیص فضای سخن و جهت هدایتی سوره
فضای سخن: تهدید شدید سوره نسبت به ابولهب، نشان می دهد که دشمنی او با جبهه حقیقت به اوج رسیده است. تعابیری مانند (یدا أبی لهب) نیز شاهدِ به کارگیری تمام توان او علیه اسلام است، چون دو دست، حاکی از کمال اهتمام است.
جهت هدایتی
أ.ذکر نام ابولهب و الحاق همسرش به او، نشانه تبدیل شدن آنان به جرثومه نبرد با حقیقت است؛ یعنی ابولهب با همسرش یک «ایسم» است، نه فقط یک فرد به همراه همسرش. این ادعا بدین سبب مطرح می گردد که قرآن کریم کتابی محصور در زمان و مکان خاص نیست، بلکه کتابی جهانی و جاودان است و اگر ابولهب را نماد «ابولهبیسم» ندانیم، از جاودانگی این سوره غفلت کرده ایم.
ب. همسر ابولهب، آتش بیار کوره دشمنی او با اسلام معرفی شد، زیرا حطب، هیزم است و مصرف آن برای آتش است. ابو لهب پدر آتش است و این کنیه از آن جهت سزاوار اوست که آتش عداوت حق در قلب او روشن است. تناسب حطب (هیزم همسر) و لهب (آتش شوهر) مقتضی دریافت معنای پیش گفته است.
براین‌اساس، جهت هدایتی سوره چنین خواهد بود: «تأکید بر شکست ابولهب، همسرش و تمام ابولهب صفتان. همه کسانی که اموال و اعمالشان را برای مبارزه با حق به کار می گیرند، به شکست و رسوایی محکوم هستند».